Thị trường Việt Nam đang ngày càng sôi động và cạnh tranh, đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm bắt và thích nghi với những thay đổi trong hành vi người tiêu dùng Việt. Hiểu rõ hành vi người tiêu dùng Việt Nam là chìa khóa để doanh nghiệp thành công trong thị trường đầy tiềm năng này. Bài viết này sẽ phân tích những thay đổi trong hành vi tiêu dùng của người Việt và các yếu tố tác động đến những thay đổi đó. Hãy cùng tìm hiểu ngay nhé!
1. Hành vi người tiêu dùng là gì?
Hành vi người tiêu dùng là tổng thể các hành động, quyết định và thái độ của người tiêu dùng trong suốt quá trình tương tác với sản phẩm và dịch vụ. Quá trình này bao gồm từ giai đoạn nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, so sánh lựa chọn, quyết định mua hàng, sử dụng sản phẩm/dịch vụ cho đến việc đánh giá và chia sẻ trải nghiệm sau mua. Hiểu rõ hành vi người tiêu dùng là chìa khóa để doanh nghiệp đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả.
Hành vi người tiêu dùng là tổng thể các hành động, quyết định và thái độ của người tiêu dùng khi lựa chọn, sử dụng, và xử lý sản phẩm
2. Tại sao cần phải xác định hành vi người tiêu dùng?
Việc xác định hành vi người tiêu dùng mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho doanh nghiệp, bao gồm:
- Nắm bắt tâm lý và dự đoán hành vi của khách hàng mục tiêu: Hiểu được suy nghĩ, mong muốn và động lực của khách hàng giúp doanh nghiệp dự đoán hành vi mua sắm của họ trong tương lai.
- Xác định nhu cầu và mong muốn của khách hàng: Từ đó, doanh nghiệp có thể phát triển sản phẩm/dịch vụ phù hợp, đáp ứng chính xác nhu cầu thị trường.
- Phân tích động lực mua hàng: Nắm bắt được yếu tố nào tác động đến quyết định mua hàng của khách hàng (giá cả, thương hiệu, khuyến mãi...), doanh nghiệp có thể đưa ra chiến lược giá và kênh phân phối hiệu quả.
- Thiết kế chiến lược tiếp thị phù hợp: Truyền tải thông điệp hiệu quả đến đúng đối tượng khách hàng, tăng khả năng tiếp cận và thu hút khách hàng tiềm năng.
- Tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng trong suốt hành trình mua sắm: Từ việc tìm kiếm thông tin, lựa chọn sản phẩm cho đến quá trình thanh toán và hậu mãi, mang đến trải nghiệm tích cực và liền mạch cho khách hàng.
- Tăng cường sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng: Khách hàng hài lòng sẽ tiếp tục sử dụng sản phẩm/dịch vụ và giới thiệu cho người khác, từ đó gia tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp.
- Nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường: Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, hiểu rõ hành vi người tiêu dùng giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.
Ví dụ: Một doanh nghiệp nghiên cứu hành vi người tiêu dùng nhận thấy khách hàng mục tiêu của họ quan tâm đến yếu tố bảo vệ môi trường. Từ đó, doanh nghiệp có thể phát triển sản phẩm thân thiện môi trường, sử dụng bao bì tái chế và truyền thông nhấn mạnh yếu tố xanh, sạch để thu hút khách hàng.
Tóm lại, việc tìm hiểu và thấu hiểu hành vi người tiêu dùng là một yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp đạt được thành công trong kinh doanh.
3. Phân loại hành vi người tiêu dùng
Có thể phân loại hành vi người tiêu dùng thành 4 kiểu như sau:
- Người tiêu dùng theo thói quen: Đây là nhóm người thường mua hàng theo thói quen đã được hình thành, họ ít khi tìm kiếm thông tin mới hoặc thử nghiệm sản phẩm mới. Họ thường lựa chọn những thương hiệu quen thuộc và tin tưởng, ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài.
- Người tiêu dùng có tính toán: Nhóm này thường dành nhiều thời gian để nghiên cứu, so sánh thông tin, tìm hiểu ưu nhược điểm của sản phẩm trước khi đưa ra quyết định mua hàng. Họ thường bị ảnh hưởng bởi giá cả, khuyến mãi, chất lượng sản phẩm, và các đánh giá từ người dùng khác.
- Người tiêu dùng có sự thỏa hiệp: Nhóm này thường đưa ra quyết định mua hàng dựa trên việc cân nhắc các yếu tố khác nhau, ví dụ như chất lượng, giá cả, thương hiệu, và các yếu tố khác. Họ có thể chấp nhận một sản phẩm không hoàn hảo nhưng đáp ứng được nhu cầu của họ với mức giá phù hợp.
- Người tiêu dùng theo cảm xúc: Nhóm này thường bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, ấn tượng cá nhân, và những yếu tố liên quan đến phong cách sống, cá tính. Họ thường bị thu hút bởi những sản phẩm đẹp, độc đáo, mang tính cá nhân hóa, và thường bị ảnh hưởng bởi các chiến dịch marketing cảm xúc.
Khách hàng thường lựa chọn những thương hiệu quen thuộc và tin tưởng, ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài
4. Các yếu tố tác động, thay đổi hành vi người tiêu dùng Việt Nam
Hành vi người tiêu dùng luôn thay đổi dưới tác động của nhiều yếu tố, bao gồm:
- Yếu tố kinh tế: Mức thu nhập, lạm phát, giá cả hàng hóa, thị trường việc làm.
- Yếu tố văn hóa xã hội: Trình độ học vấn, giá trị văn hóa, lối sống, phong cách sống.
- Yếu tố tâm lý: Nhận thức, thái độ, động lực, cá tính, phong cách sống, sở thích.
- Yếu tố công nghệ: Sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội, thương mại điện tử, thiết bị di động.
- Yếu tố môi trường: Ảnh hưởng của môi trường tự nhiên, sự kiện xã hội, biến đổi khí hậu, khủng hoảng kinh tế, chính trị,...
5. 3 mô hình hành vi người tiêu dùng phổ biến hiện nay
Hiểu rõ hành vi tiêu dùng là chìa khóa để doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả. Dưới đây là một số mô hình tiêu biểu giúp doanh nghiệp thấu hiểu khách hàng và đưa ra quyết định sáng suốt:
5.1. Mô hình hành vi người tiêu dùng của Philip Kotler
Philip Kotler được mệnh danh là "cha đẻ" của marketing hiện đại. Mô hình hành vi người tiêu dùng mà ông đưa ra mô tả quy trình mua sắm của người tiêu dùng qua 5 giai đoạn:
- Nhận thức nhu cầu: Khách hàng nhận ra mình thiếu hụt điều gì và cần mua sản phẩm để đáp ứng nhu cầu đó.
- Tìm kiếm thông tin: Khách hàng tìm hiểu về các sản phẩm, dịch vụ có thể đáp ứng nhu cầu của họ.
- Đánh giá các lựa chọn: Khách hàng so sánh các sản phẩm, dịch vụ khác nhau dựa trên giá cả, chất lượng, thương hiệu,...
- Quyết định mua: Khách hàng lựa chọn sản phẩm, dịch vụ phù hợp nhất với nhu cầu và sở thích của họ.
- Đánh giá sau mua: Khách hàng trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ và đánh giá mức độ hài lòng.
Mô hình hành vi người tiêu dùng của Philip Kotler giúp doanh nghiệp hiểu được hành trình mua sắm của khách hàng, từ đó có thể tập trung vào các giai đoạn quan trọng để tác động và thúc đẩy quyết định mua hàng.
Khách hàng trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ và đánh giá mức độ hài lòng
5.2. Mô hình tháp nhu cầu Maslow
Mô hình này dựa trên nhu cầu cơ bản của con người, được sắp xếp theo thứ tự từ thấp đến cao:
- Nhu cầu sinh lý: Nhu cầu về thức ăn, nước uống, chỗ ở,...
- Nhu cầu an toàn: Nhu cầu về an ninh, sức khỏe,...
- Nhu cầu xã hội: Nhu cầu về tình cảm, sự công nhận,...
- Nhu cầu tôn trọng: Nhu cầu về sự tự tin, lòng tự trọng,...
- Nhu cầu khẳng định bản thân: Nhu cầu về phát triển bản thân, đạt được mục tiêu,...
Doanh nghiệp có thể sử dụng mô hình này để thấu hiểu nhu cầu của khách hàng ở các cấp độ khác nhau và xây dựng thông điệp quảng cáo phù hợp.
Ví dụ, đối với khách hàng ở mức độ nhu cầu sinh lý, doanh nghiệp có thể tập trung vào quảng cáo về giá cả, tính tiện lợi của sản phẩm. Tuy nhiên, với những nhóm khách hàng ở mức độ nhu cầu khẳng định bản thân, sản phẩm cần đáp ứng được nhiều yếu tố hơn, như giá trị, sự sang trọng, đẳng cấp,...
Tháp nhu cầu Maslow dựa trên nhu cầu cơ bản của con người, được sắp xếp theo thứ tự từ thấp đến cao
5.3. Mô hình hộp đen
Mô hình này ví von tâm trí người tiêu dùng như một hộp đen, với các kích thích bên ngoài (quảng cáo, giá cả, sản phẩm,...) là đầu vào và hành vi mua hàng, phản hồi của khách hàng là đầu ra. Quá trình xử lý thông tin và ra quyết định của khách hàng diễn ra bên trong "hộp đen" này.
Mô hình hộp đen giúp doanh nghiệp nhận thức được rằng hành vi mua hàng của khách hàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố phức tạp, không chỉ đơn thuần là tác động từ các yếu tố bên ngoài. Doanh nghiệp cần nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng để hiểu rõ những yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua hàng của khách hàng mục tiêu.
Mô hình hộp đen giúp doanh nghiệp nhận thức được rằng hành vi mua hàng của khách hàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố phức tạp
6. Hành vi người tiêu dùng Việt Nam thay đổi thế nào trong năm 2024?
Người tiêu dùng Việt Nam ngày nay đang trải qua những thay đổi rõ rệt so với trước đây, thể hiện qua:
- Nhu cầu đa dạng và cá nhân hóa: Người tiêu dùng ngày càng có nhu cầu cao hơn về sản phẩm, dịch vụ đa dạng, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu cá nhân hóa. Họ không chỉ quan tâm đến chức năng cơ bản mà còn mong muốn sản phẩm mang lại trải nghiệm độc đáo, giá trị tinh thần và phù hợp với cá tính của họ.
- Thái độ tiêu dùng thông minh: Người tiêu dùng ngày càng chủ động tìm kiếm thông tin, so sánh giá cả, đánh giá chất lượng sản phẩm trước khi mua hàng. Họ thường tham khảo ý kiến của bạn bè, người thân, đọc các đánh giá trực tuyến, xem video giới thiệu sản phẩm, và tìm hiểu thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.
- Ảnh hưởng của công nghệ: Sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội, thương mại điện tử, và thiết bị di động đã thay đổi cách người tiêu dùng tiếp cận thông tin, tìm kiếm và mua hàng. Họ dễ dàng truy cập vào thông tin sản phẩm, so sánh giá cả, đánh giá, và đặt mua hàng trực tuyến.
- Quan tâm đến các giá trị bền vững: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường, có trách nhiệm xã hội, sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế. Họ sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho những sản phẩm hữu cơ, sản phẩm tái chế, hoặc các dịch vụ hỗ trợ cộng đồng.
- Tăng cường niềm tin vào thương hiệu: Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng chú trọng đến uy tín, chất lượng và sự minh bạch của thương hiệu. Họ thường lựa chọn các thương hiệu có tiếng tăm, được nhiều người tin tưởng và cung cấp sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao.
Những thay đổi này đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm bắt xu hướng tiêu dùng mới, thích nghi với hành vi tiêu dùng thay đổi nhanh chóng của người tiêu dùng Việt Nam, để đưa ra chiến lược kinh doanh phù hợp và tạo ra sự khác biệt trong thị trường đầy cạnh tranh.
Họ dễ dàng truy cập vào thông tin sản phẩm, so sánh giá cả, đánh giá, và đặt mua hàng trực tuyến
7. Các bước nghiên cứu hành vi người tiêu dùng
Việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng cần trải qua các bước cơ bản sau:
- Bước 1: Xác định mục tiêu nghiên cứu
Trước khi bắt đầu, hãy xác định rõ ràng mục tiêu nghiên cứu của bạn là gì? Ví dụ: bạn muốn tìm hiểu nhu cầu của khách hàng, đánh giá hiệu quả chiến dịch marketing, hay phân tích đối thủ cạnh tranh?
- Bước 2: Lựa chọn phương pháp nghiên cứu
Dựa vào mục tiêu đã xác định, hãy lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp nhất. Một số phương pháp phổ biến bao gồm: khảo sát, phỏng vấn, quan sát, thử nghiệm A/B testing, hoặc phân tích dữ liệu có sẵn.
- Bước 3: Thu thập dữ liệu
Hãy chắc chắn rằng bạn thu thập dữ liệu từ các nguồn chính thống và đáng tin cậy. Một số nguồn dữ liệu phổ biến bao gồm: khảo sát trực tuyến, phỏng vấn trực tiếp, nhóm tập trung, dữ liệu website/ứng dụng, hoặc báo cáo nghiên cứu thị trường.
- Bước 4: Phân tích dữ liệu
Sau khi thu thập đủ dữ liệu, hãy phân tích chúng một cách kỹ lưỡng. Sử dụng các công cụ thống kê, phần mềm phân tích dữ liệu, hoặc các mô hình toán học để tìm ra những insight giá trị.
- Bước 5: Diễn giải kết quả
Biến những dữ liệu khô khan thành thông tin hữu ích bằng cách diễn giải kết quả nghiên cứu một cách rõ ràng, dễ hiểu, và có tính thuyết phục. Bạn có thể sử dụng biểu đồ, hình ảnh trực quan để minh họa cho kết quả.
- Bước 6: Ứng dụng kết quả nghiên cứu
Bước quan trọng nhất là áp dụng những gì bạn đã học được vào thực tế. Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược kinh doanh, cải thiện sản phẩm/dịch vụ, tối ưu hóa hoạt động marketing và đưa ra các quyết định chiến lược cho doanh nghiệp.
Dựa vào nguồn bạn cung cấp, có thể tóm tắt các bước nghiên cứu hành vi người tiêu dùng dễ dàng
Hiểu rõ những thay đổi trong hành vi tiêu dùng của người Việt Nam và các yếu tố tác động sẽ giúp doanh nghiệp đưa ra chiến lược kinh doanh phù hợp, tối ưu hóa lợi nhuận và tạo dựng lòng tin với khách hàng. Hãy cùng theo dõi những xu hướng mới nhất và ứng dụng kiến thức để thành công trong thị trường đầy cạnh tranh này!
Xem thêm:
